De verrassendste plaat sinds tijden komt van het kleine Nederlandse platenlabel Basta. Toen ik de Ursonate van Kurt Schwitters in mijn cd-speler schoof had ik geen idee wat ik kon verwachten, maar binnen vijf minuten rolden de tranen van het lachen me over de wangen, en ik kan je verzekeren dat dat niet zo snel gebeurt. Schwitters oersonate is dus in de eerste plaats heel, heel erg leuk, maar dat is niet het enige.

Schwitters kende ik alleen uit de beeldende kunst-geschiedenis als een van de belangrijkste Dadaïsten, en ik had ooit een paar fraaie collages van hem gezien. Ik wist ook dat hij optredens gaf waarbij steevast een deel van het publiek wegliep. Superieure onzin is niet aan iedereen besteed. Kunstliefhebbers en poëzieliefhebbers zijn meestal zeer ernstige mensen die humor niet meteen in hun “serieuze” kunstvorm kunnen plaatsen. Schwitters had op dit soort publiek een ontregelend effect, dat bij anderen juist weer heel bevrijdend werkte.

De Ursonate is opgebouwd als een klassieke sonate of symphonie en bestaat uit vier delen – het eerste deel, largo, scherzo en presto. Alles bij elkaar hebben we het over dertig pagina’s onzintekst zonder enige betekenis. Jaap Blonk hoorde de tekst voor het eerst in 1979 toen hij door een Nederlandse acteur werd voorgelezen, en leerde hem in de loop der jaren uit het hoofd. In 1986 ging hij de studio in om de Ursonate op te nemen, die door de zoon van Schwitters werd verboden. Na de dood van de zoon is nu eindelijk die opname uitgebracht, samen met een nieuwe live-opname.

Het klankgedicht heeft ook nu nog een licht ontregelende werking die niet alleen op de lachspieren werkt, maar die ook diepe indruk maakt omdat hij zo verrassend mooi in elkaar zit. Een tijdloos, springlevend, nergens mee te vergelijken meesterwerk, en nog leuk ook. En Jaap Blonk is in beide versies absoluut geweldig.

  • Kurt Schwitters – Ursonate – Jaap Blonk, voice – Basta 3091452

Eén van de tekstpagina’s:

fragment uit de ursonate