Een paar jaar geleden zat ik twee avonden in Leeuwarden om bij de Internetacademie (ja, die bestaat echt!) een workshop podcasting te volgen. Een podcast is, om het heel simpel te zeggen, een half uurtje radio (of langer, of korter), dat ik op mijn website kan zetten, waarna jij het kan downloaden om het via je computer te beluisteren. Of via een iPod (vandaar de term “podcast”). Maar met een simpele mp3-speler gaat het ook prima.

De podcast leek mij een perfect medium als aanvulling op alle stukjes die ik over muziek geschreven heb. Het zou toch leuk zijn als je ook naar de muziek kon luisteren die ik hier zit aan te prijzen, niet? Maar zo simpel is dat niet. Je blijkt niet zomaar muziek te kunnen draaien, je moet de rechten regelen. Ik, simpele ziel, dacht: dan vraag ik gewoon toestemming aan de artiesten. Klaar. Maar zo simpel ligt dat niet. Ik legde de vraag als volgt aan Buma/Stemra voor: “Als ik voor mijn podcast toestemming heb van de betreffende artiest, kan ik dan gewoon zonder problemen zijn muziek draaien?”.
Het antwoord was:

Als je muziek gebruikt bij podcast-uitzendingen, dan heb je te maken met meerdere rechthebbenden. Je hebt onder meer de toestemming nodig van de platenmaatschappijen, artiesten, maar ook van de componisten en tekstdichters die de muziek hebben geschreven.
Wij treden uitsluitend op namens de componisten en tekstdichters van de muziek. Je zult met ons dus de toestemming dienen te regelen en hiervoor een regeling met ons dienen te treffen. Als je een particulier bent en je krijgt geen inkomsten uit de site dan betaal je hiervoor een vergoeding van € 35,00 per maand excl. 19% btw. Bij een zakelijk gebruik of een particulier met inkomsten dan bedraagt de vergoeding 13% van de omzet met een minimum van € 85,00 per maand.

Dat betekent dat ik in mijn geval ongeveer 42 euro per maand kwijt ben aan de Buma/Stemra, terwijl ik daarnaast nog toestemming moet zien te regelen van de artiesten. En dat terwijl iemand als Pete Hawkes in Australië zelf zijn liedjes schrijft en zijn cd’s in eigen beheer uitbrengt, en hij van Buma/Stemra echt nooit een cent zal ontvangen van het geld dat ik dan elke maand zou moeten storten.

Ontmoedigingsbeleid dus. En dat terwijl ik alleen goede muziek wil promoten, en mensen wil verleiden tot het kopen van cd’s. In een boekrecensie mag je ook best een citaat opnemen om de lezer lekker te maken, maar met muziek is het ineens veel ingewikkelder. Maar als ik gewoon mijn gang zou gaan en muziek (met toestemming van de artiesten!) via een podcast de lucht in zou slingeren maak ik kans op enorme boetes. Ik ga dus nog even wroeten en speuren en uitzoeken, want ik wil je nog steeds graag de muziek laten horen waar ik zelf enthousiast van raak.

Ik stuurde daarom weer een mailtje met vragen naar de Buma/Stemra. De antwoorden zijn ertussen geplakt.

Beste Buma en Stemra,

Dat is voor mij helemaal niet haalbaar. Mijn internetsite kost me al meer geld dan ik me eigenlijk kan veroorloven. Toch wil ik nog even doorvragen, als je het niet erg vindt, want als ik toestemming heb van een artiest die zelf zijn liedjes schrijft en zijn cd in eigen beheer uitbrengt, kan ik dan wel gewoon mijn gang gaan? Het is namelijk zo, dat ik vooral over dat soort obscure artiesten schrijf, en zij vinden het alleen maar prettig dat er hier iemand zit die hun muziek op allerlei manieren probeert te promoten. Een Australische singer/songwriter die ineens bestellingen uit Nederland krijgt omdat ik enthousiast over hem schrijf heeft meteen toestemming gegeven om zijn muziek te gebruiken, omdat hij weet dat dat beter werkt dan een recensie alleen. En hij is niet de enige.Antwoord B/S:
In het algemeen geldt dat indien een auteur zich heeft aangesloten bij een auteursrechtenorganisatie, hij/zij alle auteursrechten onverkort aan die auteursrechtenorganisatie heeft overgedragen. Daardoor is hij zelf niet meer bevoegd om toestemming te verlenen voor het gebruik van zijn werken. Je zult dus moeten nagaan of de auteurs waaraan je refereert al dan niet bij een auteursrechtenorganisatie zijn aangesloten. Zo ja dan is de toestemming door de auteur onbevoegd verschaft en dien je toestemming van Buma/Stemra (die via contracten met andere auteursrechtenorganisaties ook buitenlandse auteurs vertegenwoordigt) te verkrijgen.

Tweede vraag – oude muziek waar de rechten van verlopen zijn, kan ik die wel gewoon draaien? Ik heb het dan bijvoorbeeld over tango’s die alleen op 78 toeren te krijgen zijn.

Antwoord B/S:
Indien de auteur/arrangeur van de compositie langer dan 70 jaar geleden is overleden, dan betreft het een zogenaamd rechtenvrij werk en behoef je geen toestemming.

Volgende vraag: Met boekrecensies is het zo, dat ik een citaat kan gebruiken om de lezer lekker te maken. Waarom kan dit bij muziek niet, als het echt gaat om het aanprijzen van muziek? Ik vind dat tamelijk onbegrijpelijk, eerlijk gezegd. Zijn jullie daar nog flexibel in? De context waarin de muziek gedraaid wordt is toch niet geheel onbelangrijk, dacht ik.

Antwoord B/S:
In principe geldt het citaatrecht ook ten aanzien van muziek, mits aan de voorwaarden is voldaan van artikel 15A van de Auteurswet 1912, dat luidt:
Artikel 15 A
1. Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt
niet beschouwd het citeren uit een werk in een aankondiging, beoordeling, polemiek, of
wetenschappelijke verhandeling of voor een uiting met een vergelijkbaar doel mits:
sub 1). het werk waaruit geciteerd wordt rechtmatig openbaar gemaakt is;
sub 2). het citeren in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is en aantal en omvang der geciteerde gedeelten door het te bereiken doel zijn gerechtvaardigd;
sub 3). artikel 25 in acht wordt genomen; en
sub 4). voor zover redelijkerwijs mogelijk, de bron, waaronder de naam van de maker, op duidelijke wijze wordt vermeld.

2. Onder citeren wordt in dit artikel mede begrepen het citeren in de vorm van persoverzichten uit in een dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift verschenen artikelen.

3. Dit artikel is mede van toepassing op het citeren in een andere taal dan de oorspronkelijke.

Hieruit kun je afleiden dat het om een citaat moet gaan (dus een fragment) dat in een bepaalde
context (als genoemd in artikel 15a AW) wordt gebruikt. Het is moeilijk om op voorhand te zeggen of jouw plannen aan de voorwaarden van artikel 15a AW, en dan met name lid 1 onder 2, zullen voldoen. Daarnaast geldt dat je, indien je gebruik maakt van bestaande opnamen, ook over de toestemming van de platenmaatschappijen of de NVPI moet beschikken. Wij raden je dan ook aan om bij de NVPI (www.nvpi.nl) te informeren naar het citaatrecht.

Met andere woorden – ik zal een doorwrocht uitzoeker in dienst moeten nemen, die voor me kan nagaan of een liedje geschreven is door iemand die minstens zeventig jaar dood is, die kan uitzoeken of een artiest wel of niet rechtmatig toestemming heeft verleend om zijn of haar muziek te draaien, die bij platenmaatschappijen toestemming kan vragen, enzovoorts enzoverder.

Feitelijk komt het er dus op neer dat ik geen podcast kan maken met volledige hedendaagse liedjes omdat ik eerst maanden kwijt ben aan het uitzoekwerk, het toestemming vragen aan artiest en platenmaatschappij en het bijhouden van de complete administratie. En dat terwijl ik van een paar artiesten wéét dat ze graag door mij gedraaid worden in een enthousiasmerende podcast. Ze weten immers al dat ik ook al enthousiast over hun muziek geschreven heb.

Een podcast vol kippenvelliedjes is dus ook onhaalbaar, of een podcast met de beste versies van Stormy Weather. Het enige waar ik me voorlopig aan zou kunnen wagen is muziek van vóór 1935. Al zit zelfs daar een risico aan vast.

Van de andere kant zijn bepaalde omschrijvingen in de Auteurswet zo vaag dat je daar misschien wat mee kunt goochelen – “het citeren in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is en aantal en omvang der geciteerde gedeelten door het te bereiken doel zijn gerechtvaardigd” – het “te bereiken doel” is in ons geval “mensen enthousiast maken voor muziek”, en het spelen van één compleet nummer van een hele cd is voor dat doel toch zeker “gerechtvaardigd”, zou ik denken, zeker als de artiest dat met me eens is.

Podcasten vergeet ik gewoon, om gedonder met Buma/Stemra (dat overigens gewoon een commercieel bedrijf is, en geen overheidsinstantie, zoals ik heel lang gedacht heb) te voorkomen.
Omdat citeren tot op zekere hoogte wel mag, laat ik tegenwoordig bij elke recensie een paar fragmenten van 45 seconden horen, wat in de woorden van een enthousiaste vertegenwoordiger van een kleine platenmaatschappij “buitengewoon label-en artiestvriendelijk” is. En dát citaat zal ik dan weer aan Buma/Stemra voorleggen als ze onverhoopt toch moeilijk gaan doen.