Phons Bakx is een man met opmerkelijke interesses. Hij heeft zich onder meer verdiept in de nietige mondharp en daar niet alleen een boek over geschreven, maar er met zijn mondharptrio Aubergine ook een serie cd’s aan gewijd die alle geheimen van de mondharp hoorbaar maken. Verder heeft hij de wereld een cd geschonken met de geluiden van majestueus krakende en krijsende ossenkarrewielen, en een aantal cd’s met geluiden van industriële processen. Bakx is dus geïnteresseerd in de uiterste grensgebieden van muziek. De door merg en been gaande ossenkarrenwielen zullen maar weinig mensen als muziek ervaren, maar vaak laat Bakx horen dat ook de meest eenvoudige muziekinstrumenten verrassend mooie geluiden kunnen produceren.

Het zoemhout, dat ook wel bekend staat als snorrebot (en in het Engels als bullroarer) is een eenvoudig langwerpig houten voorwerp dat geluid voortbrengt als het aan een touw wordt rondgedraaid. Als je nieuwsgierig bent naar dat geluid moet je nu meteen een van de geluidsfragmenten hieronder aanklikken, dan kun je onder het verder lezen naar het zoemhout luisteren.

Bakx is een kwart eeuw lang op zoek gegaan naar zoemhouten en verzamelde onderweg ook alle informatie die hij over dit bijna magisch te noemen instrument tegenkwam. Dat resulteerde in een ronduit verbluffend boek waarin je ondermeer de foto’s vindt van de 140 door Bakx gemaakte replica’s van zoemhouten uit tientallen verschillende culturen. Die zijn gerangschikt naar werelddeel. Wat het boek tot de definitieve Zoemhout-encylopedie maakt zijn de verbijsterende verhalen die voor iedereen die ook maar een beetje in culturele antropologie geïnteresseerd is meer dan fascinerend zijn.

Het zoemhout blijkt een rol te hebben gespeeld bij de meest extreme rituelen rond menstruatie, geboorte, hergeboorte en zelfs rituele collectieve moorden. De verhalen in het boek zijn af en toe dan ook ongelofelijk intrigerend. Bakx verhoogt het mysterie nog eens door halverwege het boek twee verzegelde pagina’s aan te bieden met een strenge restrictie. De tekst luidt: “De binnenzijde van de twee volgende, gekleurde bladzijden zijn verzegeld en bevatten uitsluitend beeltenissen van authentieke heilige zoemhouten uit Papua Nieuw Guinea (Niugini). Het zien van een heilig zoemhout is in de culturen van Nieuw Guinea voor vrouwen en kinderen (met andere woorden niét-ingewijden) strikt verboden.” Dan volgt het “verzoek aan alle vrouwelijke en jonge lezers van dit boek dat zij de binnenzijdes van de twee eerstvolgende bladzijden niet inzien en dus overslaan.”

 
Hieronder kun je luisteren naar de audio-opnamen die zijn gemaakt net na de presentatie van het boek op het Abdijplein in Middelburg (in het avonduur).

Bakx zegt daarover: “Dit zijn op dit moment zeker mijn favorieten, zeker opname 2 want het geluid krijgt extra turbo door de aanwezigheid van een zwiepsegment van 70 centimeter (rijzweepje van glasvezel) boven op de top van die bamboehengel. Het koord is in dit geval ook 2,70 meter lang en geeft hierdoor een lange tijdsduur aan de fase van de toon.”

 
Audio-opname: Phons Bakx

Opname 1 – zwaar zoemhout uit walnotenhout aan 3 meter lange bamboehengel (zonder zwieppunt) (zeer dierlijk aandoende klanken)
Opname 2 – licht zoemhout uit meranti (met zwieppunt op 3 m lange bamboehengel)

  • Phons Bakx – Boek Zoemhout – De wereldomvattende cultuurgeschiedenis van een zoemtoon – Antropodium

Klik op het driehoekje om het fragment te beluisteren.