Jonas Jonasson werd bekend met De 100-jarige man die uit het raam kwam en verdween, een ongewone schelmenroman die een hele eeuw aan avonturen omvatte. Dat boek werd gevolgd door het al even geslaagde Zonderlinge avonturen van het geniale bommenmeisje, en nu ligt er Gangster Anders en zijn vrienden (en een enkele vijand), en dat is meteen de meest cynische schelmenroman van de drie, waarbij je in eerste instantie maar bar weinig sympathie kunt opbrengen voor een van de hoofdpersonen in het boek.

Gangster Anders is een man van in de vijftig die al zijn hele volwassen leven in de gevangenis heeft doorgebracht vanwege een paar moorden die hij gepleegd heeft. Dan is er de receptionist van het verlopen hotel (voorheen bordeel) waar deze gangster aanspoelt na zijn laatste gevangenisstraf, en de vrouwelijke pastor die tegen de receptionist aanloopt. Om deze drie draait het verhaal.

De receptionist en de pastor hebben vanwege hun achtergrond, opvoeding en ouders een serieuze bloedhekel aan de hele wereld en zitten feitelijk in een eeuwige slachtofferrol. Ze gebruiken Gangster Anders in de drie delen van het boek op drie verschillende manieren om rijk te worden. Het begint er mee dat ze de reputatie van de gangster uitbuiten en opdrachten van de onderwereld gaan aannemen om mensen benen en armen te laten breken of hun gezicht te laten verbouwen (ik zei al dat dit het meest cynische boek van Jonasson was tot nu toe), maar dat gaat niet zo heel erg lang goed.

Gangster Anders vindt namelijk Jezus, dankzij een paar domme opmerkingen van de pastor, die ongelovig is en de gangster eigenlijk wil duidelijk maken dat de bijbel alleen maar onzin bevat. Gangster Anders vat alles echter letterlijk op, wat een paar hilarische passages oplevert en Anders in de armen van Jezus drijft, waarna hij absoluut geen geweld meer wil gebruiken.

Tijd dus voor een andere aanpak, ook weer gebaseerd op de roem van de gangster – er wordt een kerk gesticht, de Kerk van Anders, met het gebruik van wijn in een prominente rol. Ook hier weer hilarische passages, onder meer met een koster waarmee het erg slecht afloopt, terwijl inmiddels de complete onderwereld van Zweden achter de drie aanjaagt.

Het uiteindelijke derde plan om stinkend rijk te worden leidt tot een toch nog redelijk onverwacht happy end, en een onverwacht cynische kijk op de wereld van de liefdadigheid. Als je dit boek uit hebt zul je voor altijd anders kijken naar de geniale oplichterspraktijken van de Postcodeloterij, dat beloof ik je.

Ondertussen heeft Jonas Jonasson je, aan de hand van een gangster en zijn twee opmerkelijke vrienden, al lachend wat wezenlijke vragen gesteld over religie, de bijbel, liefdadigheid en nog zo het een en ander. Een schelmenroman die op het eerste gezicht oppervlakkig lijkt, met behoorlijk wat slapstickhumor, maar met net onder die oppervlakte behoorlijk wat venijnige en cynische maatschappijkritiek.

• Jonas Jonasson – Gangster Anders en zijn vrienden (en een enkele vijand) – Meridiaan Uitgevers – ISBN 9789048828586
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Gangster Anders