Er stond, toen de lock-down goed en wel op gang was, in NRC-Handelsblad een stukje waarin betoogd werd dat in deze tijden humor wel eens goed zou kunnen helpen, en de vier filmredacteuren van de krant gaven hun lijstjes met de beste humoristische films aller tijden. Daar kwam ik welgeteld drie keer een film van Jacques Tati tegen, terwijl zijn films voor mij nog altijd op eenzame hoogte bovenaan staan, vanaf het moment dat ik Playtime in de bioscoop zag, op een breedbeeld scherm. Ik was meteen verkocht en kan de film (nu op dvd) nog steeds bekijken en nieuwe grappen ontdekken. Kijk bijvoorbeeld eens hier hoe hij een grap met een glazen deur uitwerkt, dan krijg je een beetje een idee van de manier waarop Tati zijn films volstopte met visuele en geluids-grappen.

vijf boeken

Vijf boeken, in cassette, in doos

Ik ben momenteel alle Tati-fims weer aan het herbekijken (er is een mooi goedkoop doosje met alle films op dvd in voortreffelijke gerestaureerde staat te verkrijgen – Tati de complete collectie) en ik heb een geweldige uitgave van Taschen aangeschaft – vijf hardcover boeken in een cassette in een doos, met werkelijk alles wat je maar over Jacques Tati zou willen weten. The Definitive Jacques Tati is een titel die aardig de lading dekt, wat mij betreft. Het is een rib uit je lijf, want het complete pakket kost maar liefst 185 euro, maar dan heb je wel een rij boeken waar je als Tati-liefhebber een tijdje mee vooruit kan.

playtime

Dubbelpagina uit deel 1, Tati Shoots, met film stills

Deel 1, Tati Shoots, bevat film stills, chronologisch geordend, en die kun je mooi bekijken met deel 2 ernaast, Tati Writes, de complete screenplays. Deel 3 heet Tati Works en bevat een introductie ror het leven en werk van Tati, met veel beeldmateriaal. Deel 4 heet Tati Explores en gaat in op de thema’s in het werk van Tati en is interessanter dan je zou denken, en het laatste deel, 5, heet Tati Speaks en bevat citaten en interviews, en dat is een boek dat ik ook absoluut niet had willen missen.

uit playtime

Deze scene uit Playtime laat goed zien waarom deze boeken zo geweldig zijn, want een groot aantal van de visuele grappen van Tati nemen in de film maar een fractie van een seconde aan tijd in beslag, en je mist er dan ook ongelofelijk veel. In het boek met filmstills zag ik er toch ook weer een paar die ik over het hoofd had gezien toen ik naar de film keek.

En soms zijn het ook de dingen die niet gebeuren die grappig zijn, zoals de straatveger in Mon Oncle die elke keer weer op het punt staat met zijn bezem aan de slag te gaan, maar er in de hele film nooit echt toe komt. Als je dat èèn keer is opgevallen zit je de volgende keer extra goed op te letten. In Mon Oncle zag ik gisteravond toevallig nog een grap die ik altijd weer gemist heb – Hulot klopt regelmatig zijn pijp uit tegen de onderkant van zijn schoen, maar op een bepaald moment, als hij uit het café komt, tilt hij zijn voet op en staat zijn pantoffel nog op de grond en tikt hij met zijn pijp tegen zijn sok. Hij raakt daar zelf even van in de war, maar doordat eromheen van alles gebeurt, mis je dat moment maar al te gemakkelijk.

uit mon oncle

De films van Tati blijven dus leuk, al zitten er zwakke stukken in elke film – de vuurwerkscene in Les Vacances de Mr Hulot duurt wat mij betreft te lang bijvoorbeeld, en de scenes met het moderne huis in Mon Oncle zijn minder sterk dan de scenes in de oude stad met de kwajongens. Jour de Fête moet je beslist bekijken in de kleurenversie, die is aanzienlijk beter dan de eerste versie waarin een verteller voor enige vertraging zorgt, en kijk vooral ook eens naar Trafic, waar door de “kenners” nogal laatdunkend over gedaan werd omdat Tati na Playtime een stap terug zou hebben gedaan, maar Trafic is ook een geweldige film, met een aantal mooie bijdragen van Bert Haanstra.