
laozi's dao de jing 52·53·54 - vertaald door ruud moors
52
De wereld heeft een oorsprong.
Men kan ook zeggen; de wereld heeft een moeder.
Alles wat teweeggebracht wordt heeft een moeder.
Door de moeder kent men het kind.
Door het kind te kennen, keert men ook terug tot vertrouwdheid met de moeder,
zodat er tot aan het einde van het leven geen gevaar is.
Stop met handelen en bemoei je nergens mee,
en tot het einde van je leven hoef je je nergens druk over te maken.
Vergroot het handelen en bemoei je overal mee,
en tot het einde van je leven ben je reddeloos verloren.
Aandacht voor het geringe noemen we helderheid.
Zorgen voor het zachte noemen we kracht.
Als je het licht gebruikt om terug te keren tot helderheid,
en dit altijd in praktijk brengt,
verwaarloos je de oorsprong van jezelf niet.
Alle mensen kunnen zelf ervaren hoe de wijze mens iedereen als zijn kinderen beschouwt.
53
Als ik zeker wist dat ik de kennis bezat,
dan zou ik me gedragen volgens de grote dao.
Dan zou ik alleen het goede doen en eerbiedig zijn.
De grote dao is spiegelglad
en de mensen zijn te zeker van zichzelf.
De machthebbers zorgen uitsluitend voor hun eigen belangen,
terwijl de akkers allemaal braak liggen,
en de pakhuizen helemaal leeggehaald zijn.
Overtuigd van zichzelf, klappen ze voor hun eigen beschaving.
Door het dragen van wapens, verkrijgen ze hun voordeel.
Ze zijn oververzadigd van voedsel en drank
en bezitten overbodige rijkdommen.
Dit wordt ‘trots zijn op diefstal’ genoemd.
Dat is zeker niet in overeenstemming met dao!
54
Degenen die een goed begin maken, zijn niet te overtreffen.
Degenen die goed vast weten te houden laten niets vallen,
en hun nakomelingen zullen nooit ophouden met het eren van hun voorouders.
Als je je ten opzichte van jezelf zo opstelt, dan is de deugd oprecht.
Als je je ten opzichte van je familie zo opstelt, dan blijft de deugd behouden.
Als je je ten opzichte van je geboorteplaats zo opstelt, dan is de deugd van lange duur.
Als je je ten opzichte van de staat zo opstelt, dan is de deugd overvloedig.
Als je je ten opzichte van de wereld zo opstelt, dan is de deugd overal.
Gebruik daarom;
jezelf om jezelf te beschouwen,
je familie om je familie te beschouwen,
je geboorteplaats om je geboorteplaats te beschouwen,
de staat om de staat te beschouwen,
en de wereld om de wereld te beschouwen.
Hoe weet ik dat dit is zoals het in de wereld moet zijn?
Hierdoor!
De Dao De Jing van Laozi, door Ruud Moors direct uit het klassiek Chinees vertaald.
Hoe actueel de Dao De Jing nog steeds is, blijkt uit het tweede deel van hoofdstuk 53. Denk hierbij aan de Arabische Lente, maar ook aan de manier waarop door de machthebbers de Griekse crisis wordt ‘opgelost’. Inplaats van ervoor te zorgen dat de rijke Grieken eindelijk eens belasting gaan betalen worden de gewone Grieken extra belast en wordt hun gezamenlijke bezit ‘geprivatiseerd’ dat wil zeggen door de ‘rijken’ voor een habbekrats ingepikt. De zin ‘Dit wordt ‘trots zijn op diefstal’ genoemd’, vind ik, in al zijn eenvoud, een perfecte beschrijving van het maar niet kunnen stoppen met graaien van de rijkste toplaag van onze samenleving.
In mijn versie komt een zin voor die de meeste vertalers, letterlijk, links laten liggen en dat is de zin ‘Overtuigd van zichzelf, klappen ze voor hun eigen beschaving’. Letterlijk staat er ‘Overtuigd van zichzelf klappen ze voor hun eigen fraaie gewaden’. Ik heb dat laatste met ‘beschaving’ vertaald omdat in de Dao De Jing ‘beschaving’ niet als iets positiefs geldt, maar als iets onnatuurlijks. Hoofdstuk 28 eindigt bijvoorbeeld met: ‘Door aan je authentieke staat te schaven en schuren word je een gebruiksvoorwerp. De wijze mens houdt hier rekening mee als hij bestuurszaken moet vervullen door zijn wijsheid in zijn geheel te bewaren’. ‘Beschaving’ is dus net zo oppervlakkig als ‘fraaie gewaden’.
Toen ik deze zin vertaalde zag ik een fragment uit Fahrenheit 9/11 van Michael Moore voor me, waarin te zien was hoe George Bush een menigte rijken toesprak met de volgende woorden: “Others may see you as the elite, I see you as my base”, waarop de hele zaal in een langdurig applaus uitbarstte. Eigenlijk was dat wel eigenaardig. Ze klapten namelijk voor een man die verkondigde dat ‘anderen wellicht naar jullie opkijken, maar ik kijk op jullie neer’, want dat is toch de strekking van “Anderen mogen jullie als de elite beschouwen, maar ik beschouw jullie als mijn basis”.
Overigens denk ik, elke keer als ik een zaal vol hotemetoten zie die voor die hotemetoot die op dat moment aan het woord is, klappen, aan de zin ‘overtuigd van zichzelf, klappen ze voor hun eigen beschaving’ en besef hoe ongelofelijk scherp die wel niet is. Dat klappen gebeurt namelijk altijd, ook als wat er gezegd wordt de grootst mogelijke onzin is. Maar als je zo overtuigd van je eigen superioriteit bent, zie je elkaars onzinnigheid niet meer.
Zo zag ik ooit een fragment van een speech die Saïf Kadaffi op de Engelse universiteit gaf, waar hij was afgestudeerd en waar hij net een groot geldbedrag aan had gedoneerd. Hij beweerde daar dat Libië de meest voorbeeldige democratie was, maar schoot daarbij zelf in de lach. De hele zaal begon te lachen en te klappen. Waarvoor ze precies klapten, is mij tot op de dag van vandaag niet duidelijk.
Ruud Moors