In de beginjaren van de vorige eeuw waren kranten nog belangrijk. De zondagskrant in Amerika bestond uit verschillende katernen, waaronder ook toen al een dik sportkatern, maar ook een speciaal stripkatern. Elke zichzelf respecterende krant publiceerde dagelijks een aantal strips, en zondag in de kleurenbijlage nog eens een aantal, liefst van dezelfde strips die door de week ook al in stroken (vandaar de naam strip) gepubliceerd werden.

De tekenaars konden zich in die zondagse strips behoorlijk uitleven, want ze mochten hun strips in kleur aanleveren en ze mochten ook experimenteren, want er moesten forse pagina’s gevuld worden. De kranten hadden toen niet het kinderachtige formaat dat ze tegenwoordig hebben, maar een aanzienlijk ruimer formaat. Dat betekende in de praktijk dat we in de jaren tien, twintig en dertig van de vorige eeuw de eerste grote bloeiperiode van de strip hebben gezien, met een avant-garde die misschien niet zo radicaal was als als de abstracte kunstenaars van die tijd, maar voor het medium strip werden er behoorlijk avontuurlijke dingen gedaan.

In het boek Pioniere des Comics, dat bij Hatje Cantz verscheen, is er uitgebreid aandacht voor de zes belangrijkste hoofdrolspelers uit die revolutionaire periode voor de strip. Het boek is in het Duits geschreven, maar de strips zijn gewoon in het origineel, dus in het Engels, gereproduceerd.

Winsor McCay is met zijn Little Nemo in Slumberland en Dreams of a Rarebit Fiend een inspirator geweest voor generaties van tekenaars, onder meer door de ingenieuze manier waarop hij de structuur van de standaard strippagina kon doorbreken, en de manier waarop hij kon inzoomen. Zijn gevoel voor detail is bovendien onberispelijk.

Lyonel Feininger was een Duitse schilder die al een reputatie in de kunstwereld had opgebouwd. In de wereld van de strip heeft hij voor baanbrekend werk gezorgd met zijn strips de Kin-Der-Kids en Wee Willie Winkie. Fijnzinnige tekeningen, prachtig kleurgebruik en een uitzinnige fantasie.

Charles Forbell maakte de bijna vergeten strip Naughty Pete, waarin hij  op een verbluffende manier gebruik maakte van de complete pagina. Elke Naughty Pete is weer verrassend – tijd voor een verzameld werk van deze tekenaar.

Frank King tekende heel lang Gasoline Alley, het verhaal van Walt en zijn aangenomen zoon Skeezix, die in de loop der jaren ook gewoon ouder worden. Op het eerste gezicht een traditionele strip, maar met toch behoorlijk avontuurlijk trekjes.

Cliff Sterrett tekende Polly and her Pals, wat als een surrealistisch meesterwerkje kan worden gezien. psychedelische bomen, kranzinnige verhalen – Pollty is het ontdekken waard.

George Herriman tenslotte is de schepper van wellicht de beste strip aller tijden – Krazy Kat – een absurdistische strip, vrij minimalistsch getekend, met een bijzonder soort humor en volstrekt uniek.

Het boek vertelt van alle zes tekenaars de geschiedenis, wat ze gedaan hebben, wat er zo bijzonder aan was en hoe dat in verhouding stond met de kunst uit die tijd en nog zo wat zaken. Maar je krijgt vooral op een redelijk groot formaat een groot aantal voorbeelden van hun werk te zien. En een aantal Naughty Pete’s achter elkaar, dat is echt genieten, kan ik je zeggen. Het zelfde geldt voor de Polly-pagina’s, die ik ook nog niet eerder gezien had. En zo zijn er meer verrassingen te vinden in dit schitterende boek. Bijzondere schetsen en aquarellen van Feininger bijvoorbeeld, wat fraaie uitvergrotingen en nog veel meer.

Pioniere des Comics is een absolute aanrader voor iedereen die van strips houdt – hier begon de geschiedenis van de strip pas echt interessant te worden, en de keuzes in dit boek maken je alleen maar enthousiaster om meer werk van de zes grootmeester op te gaan snorren.

• Alexander Braun & Max Hollein Hrsg. – Pioniere des Comics – Eine ander Avantgarde – Hatje Cantz Verlag – ISBN 9873775741101
• Tentoonstelling Schirn Kunsthalle Frankfurt 23 juni – 28 september 2016