Hardop kijken met voetnoten ziet er uit als een aantrekkelijk boek over beeldende kunst, er staan heel veel fraaie reproducties in en het lijkt op het eerste gezicht een boek dat bedoeld is om mensen naar kunst te leren kijken. Maar de tekst achterop het boek, van voormalig docent kunstgeschiedenis Ad de Visser, had ons al kunnen waarschuwen, want de eerste zin luidt als volgt: “Kunst leren begrijpen is een moeilijk en langdurig proces.”

Eigenlijk weet je dan al genoeg. De teksten bevestigen dan ook je ergste vermoedens: hier is feitelijk een kunsthater aan het woord, die het gevoel heeft dat hij door jarenlange studie een expert is geworden op het gebied van kunst, maar die elk greintje liefde voor de kunst in dat proces volledig verloren lijkt te hebben. Of misschien heeft hij het wel nooit gehad, ik heb geen idee.

Ik laat ter illustratie de tekst zien die De Visser schreef bij het werk van Jasper Johns, een kunstenaar die ik zelf bewonder, maar waar ik nooit naar zou hebben gekeken als ik eerst deze tekst onder ogen had gekregen, want je behoort je in navolging van niemand minder dan Wittgenstein de volgende vragen te stellen bij het schilderij Vlag van Johns: “Is dit een vlag of een schilderij? Is het onderwerp van het schilderij de idee vlag? Is het een schilderij met de vorm van een vlag? Wat is de vorm van een vlag? Is de titel Vlag een juiste titel voor dit schilderij? Waaruit bestaat een vlag? Is het dezelfde vlag wanneer deze in grijzen is geschilderd? Wat is het verschil tussen een geschilderde vlag en een foto van een vlag? Is een vlag die het gehele beeldoppervlak bestrijkt nog een afbeelding?”

Ik vermoed dat als Jasper Johns zelf deze vragen onder ogen had gekregen hij stuiptrekkend van de lach moest worden weggevoerd. Het is natuurlijk mooi als je werk tot zoveel pseudo-diepzinnigheid aanleiding geeft, maar ik ben bang dat je met dit soort teksten echt geen kunstliefhebbers kweekt, integendeel zelfs. Het vreemde aan het hele stukje over Johns is ook nog dat wat ik zo intrigerend aan het werk van die man vind er nergens in vermeld word, namelijk dat hij op een expressionistische manier schildert en dat zijn onderwerpen altijd abstracte vormen zijn – sterren en strepen die een vlag vormen, cijfers en letters die losgezongen van hun betekenis ook abstracte vormen zijn, enzovoorts. Abstracte vormen, maar wel herkenbaar voor iedereen, bijvoorbeeld als vlag. Lees maar eens wat ik zelf over Jasper Johns schreef.

Ad de Visser lijkt dus de essentie van kunst over het hoofd te zien omdat hij altijd naar de zogenaamde diepgang aan het speuren is – we moeten vooral niet denken dat iedereen maar aan het rotzooien is nietwaar? Maar dat je af en toe gewoon naar de schoonheid van de stilte op zoek bent of naar de basis van de schilderkunst, dat wil er bij De Visser volgens mij niet in. Ik vrees dat hij ook absoluut niets zal begrijpen van de kunst die ik zelf produceer. Ik ben ook niet beroemd natuurlijk, en dat lijkt voor De Visser al wel een basisvoorwaarde. Gewoon goed kijken naar kunst – daarvoor hoef je niet bij Ad de Visser te zijn, vrees ik

Sorry dat ik er wat cynisch van word, maar ik merkte dat ik bij het lezen in dit boek van geïrriteerd langzaam naar kwaad naar razend verschoof. Weg met dit soort rotboeken. Mensen krijgen alleen maar een hekel aan kunst of ze gaan denken dat ze verstand hebben van kunst terwijl ze niet meer gewoon van kunst kunnen genieten. Weg dus met dit soort rotboeken. Bah.

• Ad de Visser – Hardop kijken met voetnoten – Boom – ISBN 9789024422203
• Je kunt het boek hier kopen bij een bekende webwinkel: Hardop kijken met voetnoten