
popular electronics - een boxje om bij te watertanden...
Kees Tazelaar kreeg tien jaar geleden van Dick Raaijmakers een ep-tje cadeau dat al bijna meteen na verschijning in de jaren vijftig zeldzaam en vrijwel onvindbaar was. Het was het plaatje Electronic Movements, gecomponeerd en opgenomen door Tom Dissevelt en zijn assistent Kid Baltan (Raaijmakers’ alter ego). Tazelaar werd gegrepen door de muziek van Dissevelt en dat heeft geleid tot een steeds verder uitdijend project, met als resultaat een doosje met vier cd’s, waarin alle electronische muziek van Dissevelt een plek gevonden heeft, maar ook werk van Raaijmakers en Henk Badings, alledrie pioniers op het gebied van de electronische muziek. Dankzij de beschikking die ze hadden over vrij geavanceerde studio’s bij Philips maakten ze baanbrekend werk, ook internationaal gezien.
In het door Basta uitgegeven boxje vinden we vier cd’s, goed voor zo’n vier uur muziek, zeven boekjes met achtergrondinformatie, een oud krantenknipsel, stukken partituur, een uitgebreid tijdsschema en twee stickers om op een van de hoesjes te plakken. Voor de liefhebber dus een doosje om handenwrijvend uit te pakken. Je zou door deze beschrijving de indruk kunnen krijgen dat dit doosje alleen interessant is voor de fanatici of voor een zeer select publiek. De serieuze en diepgravende aanpak zou een afschrikwekkend effect kunnen hebben op de gewone muziekliefhebber. Dat zou erg jammer zijn, want het gaat tenslotte om de muziek, en die muziek is zeker niet alleen interessant voor de “echte kenners”. Dat heeft onder meer te maken met de humor die een aantal van de stukken doet oplichten. Er staan genoeg serieuze electronische composities op de cd’s, maar er is een uitstekende balans gevonden tussen licht en zwaarder. En er mag gelachen worden. Dat geldt zeker voor de bijdragen van Kid Baltan.
Voor de muziek geldt wel dat er een open oor voor nodig is. Een beetje historisch besef is ook wel handig, maar daar helpen de perfect vormgegeven boekjes (voor de vormgeving tekent, als vaak bij Basta, Piet Schreuders weer) je weer een behoorlijk eind op weg. Als je gaat lezen krijg je ook bewondering voor het doorzettingsvermogen van Tazelaar, die veel banden in een heel slechte staat aantrof. Dat het resultaat zo perfect klinkt mag wel een klein wonder genoemd worden. De eerste en tweede cd zijn eigenlijk verzamelaars geworden met gevarieerd werk van Dissevelt, Badings en Raaijmakers. De derde cd bevat de complete langspeelplaat Fantasy in Orbit van Dissevelt. Dat betekent drie kwartier genieten, en je erover verbazen dat die plaat niet veel eerder op cd is uitgebracht. Het zou me overigens niet verbazen als Frank Zappa deze plaat niet ooit gehoord heeft. Disseveld is een vergeten componist, maar uit deze cd blijkt dat hij rustig in een rijtje geplaatst kan worden met Varèse, Stockhausen en Zappa, en dat hij daar geen slecht figuur slaat. Soms doet het geheel van deze box overigens ook wat denken aan de box die onlangs is uitgebracht met alle outtakes van Pet Sounds van de Beach Boys. En dat is zonder meer bedoeld als groot compliment, want ook daar kan ik ademloos uren achter elkaar naar luisteren.
De vierde cd bestaat uit intrigerende hapjes en brokjes – alternatieve versies, korte televisietunes, ster-tunes, uitgesplitste geluidsfragmenten enzovoorts. Daar zit een aantal juweeltjes tussen van nog geen halve minuut, maar ook schitterende variaties op de ster-tune van Raaijmakers die elk nog geen tien seconden duren. Ook de uitgesplitste geluidsfragmenten zijn regelmatig betoverend mooi. Het lijkt zo ook bijna alsof je toegang hebt gekregen tot de geheime werkkamer van een paar geluidstovenaars, waardoor je nog meer bewondering krijgt voor de uitgewerkte composities op de eerste drie cd’s.
Een schitterend project dus, waar wij hier voorlopig nog lang niet op uitgeluisterd zijn. En zeldzaam mooi uitgegeven. Absolute aanrader op alle fronten.
- Popular Electronics – Early Dutch Electronic Music from Philips Research Laboratories 1956-1963 – Basta 30.9141.2