Het radioprogramma Qualitate è Quatsch is in principe opgebouwd uit verschillende rubrieken, die we hieronder nader zullen toelichten, met onder meer links naar artikeltjes en muziekfragmenten.

De rubrieken

  • Onherstelbaar verbeterd
  • Vergeten meesterwerken
  • Nummers die je dacht nooit meer te zullen horen
  • Achtergrondkoortjes
  • Minisolo’s
  • Opmerkelijke covers
  • Dwars door de kast
  • Humor en muziek
  • Twice is nice
  • Scat
  • Wereldfusie
  • Kippevel- en knusnummers
  • Excentrics
  • Over the top
  • Interviews met randfiguren over hun muzikale voorkeur
  • Uitzonderlijke muziekinstrumenten
  • Curiosa

Onherstelbaar verbeterd

Liedjes worden vaak gecovered, soms tot vervelens toe (denk aan McCartney’s Yesterday of Leonard Cohen’s Hallelujah), maar soms wordt er van een liedje een superieure versie gemaakt die niet verbeterd kan worden. Die komt dan in de eregalerij van Onherstelbaar verbeterd. Joe Cocker’s With a little Help From My Friend is een voorbeeld, maar ook de versie die Maura O’Connell maakte van Elvis Costello’s Shipbuilding. In dat geval zou ik eerst de versie van Robert Wyatt laten horen (voor hem schreef Costello het nummer) dan die van Costello, en tenslotte de onherstelbaar verbeterde versie van Maura.
Nog een voorbeeld: Fever door Alvin Robinson.

Vergeten meesterwerken

In de archieven van de popmuziek zijn heel wat juweeltjes te sprokkelen van vergeten of nooit erkende meesterwerken, zoals The Fantastic Expedition of Dillard & Clark, waarin een bluegrasslegende samen met een voormalig Byrds-voorman een tijdloos meesterwerk maakte, of uit het recentere verleden Moving van de onderschatte Noorse toetsenist Bugge Wesseltoft. En zo is er veel meer: van Harry Nilsson is bijvoorbeeld zijn filmmuziek voor de geflopte Robert Altmanfilm Popeye eveneens geflopt, terwijl dat wel degelijk een meesterwerkje was. Uit de jaren zestig plukken we dan nog wat magnifieke undergroundparels als Insect Trust, een urban folkjazzband die nog steeds fantastisch klinkt, De Fallen Angels met ingenieus gecomponeerde liedjes, of de onverwacht authentiek klinkende oude country van de rossige jonge Britse Brian Golby. Kortom, een rubriek die we moeiteloos jaren kunnen blijven vullen met verrassende diamanten.

Nummers die je dacht nooit meer te horen

Hier gaat het om bijvoorbeeld b-kantjes van singles die vanwege hun titel of aard niet snel op cd terecht zullen komen. Uit het 78-toerentijdperk is er ook veel materiaal verloren gegaan dat nooit naar vinyl overgegaan is en later ook nooit gedigitaliseerd is. Een groot archief waaruit we de nodige obscure pareltjes kunnen opduiken, en dan met name materiaal dat waarschijnlijk ooit als vulling bedoeld was maar dat te leuk is om te laten liggen. Een voorbeeld is het hoorspelletje dat de Righteous Brothers op een van hun lp’s opvoeren en waarin ze onder meer hun producer Phil Spector op de hak nemen en waarin de halve studio ondersteboven wordt gelopen. Vulling om de lp vol te krijgen, en bijzonder melig, maar tegelijk een erg leuk tijdsbeeld en een kijkje in de studio.
Ander voorbeeld – B-Side blues van diezelfde Righteous Brothers.
Nog een voorbeeld: Buy my album van Nilsson
Ook reclameplaatjes kunnen we ook in deze rubriek onderbrengen, plaatjes die op karton werden gedrukt en later nooit opnieuw uitgebracht. Voorbeelden: The Shoes over hun brommertje, of Koot en Bie voor Millnij Verzekeringen.
Nog een voorbeeld van een langspeelplaat: de tussenstukjes op het debuutalbum van de band Ars Nova of…

Achtergrondkoortjes

Ik heb een zwak voor opmerkelijke achtergrondkoortjes. Als ik de meisjes hoor in Brel’s Rosa vraag ik me meteen af waar hij die vandaan heeft gehaald en of het ook echte schoolmeisjes zijn, en zo zijn er onvoorstelbaar veel opmerkelijke achtergrondkoortjes te vinden die een nummer net dat beetje extra geven waardoor het superieure “qualitate” of juist ongelofelijke “quatsch” wordt – als voorbeeld tien opmerkelijke achtergrondkoortjes.

Minisolo’s

Het zijn soms de details die het hem doen in een poplied of een jazznummer – een minisolo of een stukje riff dat een nummer draagt. Eén voorbeeld – de minisaxsolo in het midden van Going Places van de Orlons (en dat is dan weer de b-kant van een obscuur bandje dat hier nooit een hit had…)

Opmerkelijke covers

Hier hebben we het over echt opmerkelijke covers, zoals de honden en schapen die blaffend en blatend A Hard Days Night brengen (een kadootje voor de Beatles van hun producer George Martin), gevolgd door Peter Sellers die hetzelfde nummer parlando doet. Yesterday door Rijk de Gooijer gevolgd door Daffy Duck, ook leuk!

Dwars door de kast

Rubriek die de actualiteit aangrijpt om associatief dwars door de muziekgeschiedenis te schaatsen.

Humor en muziek

Muziek en humor gaan op verschillende manieren goed samen. Vertalingen en parodiën zijn vaak te plat en te gemakkelijk (denk aan André van Duin), dus dat niveau negeren we zoveel mogelijk, maar je hebt ook de geslaagde verkrachtingen van iemand als Spike Jones of Toby Rix. Je hebt grappen met geluidseffecten (The Typewriter) je hebt onbedoelde humor (Mrs Miller, de valszingende miljonairsvrouw die een onbedoelde hit kreeg met haar Lovers Concerto), steenkolenengels (de tenenkrommende teksten van George Baker), maar ook het Kattenduet van Rossini.

Twice is Nice

Twee versies van hetzelfde nummer, en deze rubriek kun je ook weer in subrubrieken verdelen. De interessantste afdeling vind ik dan twee extreem verschillende versies van hetzelfde nummer, zoals de dampende soulversie van Engine Engine # 9 van Wilson Pickett tegenover de laidback countryversie van Roger Miller, vooral omdat ze allebei sterk zijn. Of Peter van het meidengroepje Sweet Sixteen dat in de versie van Neerlands Hoop onverwacht een homo-erotisch nummer wordt als Bram Vermeulen het zingt.
Hetzelfde nummer door dezelfde artiest is ook mogelijk, of de studio- en de live-opname achter elkaar. En je hebt nog de bijzondere categorie van de antwoordliedjes, waarbij het weliswaar niet om exact hetzelfde liedje gaat, maar waarbij de ene artiest een antwoord geeft op een liedje – bijvoorbeeld He’ll have to stay van Jeanne Black dat een reactie was op Jim Reeves’ He’ll have to go. En dan zijn er ook nog de vervolgliedjes, waarmee een succes werd uitgemolken. Soms werd zo’n vervolgliedje een nog groter succes dan het origineel, denk aan Chubby Checker’s Let’s Twist Again of The Four Tops’ It’s The Same Old Song

Scat

Louis Armstrong was, zo zegt het verhaal, zijn tekst vergeten en begon daarom onzintekst te zingen. Het publiek reageerde daar zo enthousiast op dat hij dit zogenaamde scatten bleef doen en anderen het ook gingen doen. Ik heb een zwak voor goede scat, omdat je op deze manier de menselijke stem als muziekinstrument inzet en al improviserend tot wonderlijk mooie muziek kunt komen. Als voorbeeld tien oude scatsongs.

Wereldfusie

De interessantse muziek wordt vandaag de dag gemaakt in een genre dat je het beste wereldfusie zou kunnen noemen – de avantgarde, jazz, folk, wereldmuziek en pop komt hier samen, en je kunt aan de hand van deze muziek moeiteloos aantonen dat de multiculturele samenleving wel degelijk uitstekend geslaagd is, want de mooiste, spannendste en avontuurlijkste muziek wordt hier gemaakt, waar de culturen elkaar ontmoeten en muzikaal met elkaar in gesprek raken. Voorbeelden uit Nederland en België: Barana, NoBlues, Orchestre International du Vetex, Va Fan Fahre, of Hijaz en Parne Gadje.
Als we verder kijken zijn daar nog Rabih Abou-Kalil en zijn superieure mix van Arabische klassieke muziek, jazz en avantgarde en nog veel, veel meer.

Kippevel- en knusnummers

Liedjes die je kippenvel bezorgen kunnen tegelijk ook feel-goodnummers zijn, maar voor deze rubriek splitsen we ze in kippenvelnummers die je zo bij het nekvel grijpen je op dusdanige wijze kippenvel bezorgen dat je ze eigenlijk nooit meer zou willen horen, zo schokkend en onder de huid kruipend zijn bijvoorbeeld Strange Fruit over een lynchpartij, door Billie Holiday en vooral Nina Simone, of Miss Otis Regrets (ook over een lynching), of Sammy’s Song van David Bromberg over een jongen die naar een prostituee gesleept wordt en die je kotsend voor je ziet aan het eind van het lied.
Zo’n liedje moet dan wel gevolgd worden door een zogenaamd Knusliedje, zoals Appellation Controlee van Fay Lovsky. Voor het noodzakelijke evenwicht.

Excentrics

De Britten noemen ze excentrics, we kunnen ze ook buitenstaanders noemen, de mannen of vrouwen die niet in een bepaalde stroming of categorie vallen omdat ze zo eigenwijs hun eigen gang gaan dat ze altijd tussen wal en schip dreigen te vallen en dus ook buiten de focus van de radio dreigen te raken. Aandacht voor de geniale buitenstaander dus, met zijn of haar verhaal. Mensen als Moondog of de Engelse Ron Geesin. Er zijn er meer, de Nederlandse Banabila bijvoorbeeld of de Fransman Hervé Zenouda.

Over the top

Nummers die zó “over the top” zijn dat ze iets onweerstaanbaars krijgen. PJ Proby die musicalnummers zo schmierend zingt dat ze volledig uit de bocht vliegen, Zarah Leander die met engelenkoren een stukje edelkitsch aflevert, dat werk.

Interviews met randfiguren over hun muzikale voorkeuren

Korte interviews, gericht op de muzikale voorkeuren van gasten met een specifieke muzikale belangstelling, zoals Joost Swarte (gek op Franse muziek, heeft veel hoezen ontworpen, werkte met Fay Lovsky), Ron Geesin (werkte met Pink Floyd en Bridget StJohn, muzikale buitenstaander), Ad van Meurs (The Watchman, Eindhovense singer/songwriter en bluesman, werkte veel in Amerika, maar ook frontman van wereldfusieband NoBlues), Michiel van Achter (platenlabelbaas van homerecords.be, met een voorkeur voor de accordeon en avontuurlijke folk), Steven Kamperman (saxofonist, werkt met totaal uiteenlopende bands en muzikanten).

Uitzonderlijke muziekinstrumenten

Specifieke aandacht voor een instrument als bijvoorbeeld de mondharp, dat op onverwachte momenten en plekken opduikt, onder meer bij het internationaal succesville Mondharptrio Aubergine, maar ook in het duo Yom & Wang Li, dat een veel jazzier aanpak heeft. Zo zijn er veel meer instrumenten die mooi een keer in de spotlight gezet mogen worden.

Curiosa

De afdeling Curiosa kan van alles bevatten, van valse eindes van liedjes tot spectaculaire vocale intro’s en van curieus bewerkte klassieken tot en met tien nummers waarin Jippie-Ha Jee gezongen wordt, de voorraad curiosa is vrijwel onbeperkt. One-Hit Wonders is een mooie subrubriek voor hier, net als Dubbelzinnige liedjes uit de jaren dertig (met daarbij meteen de vraag waarom de Nederlandse dubbelzinnige liedjes zoveel banaler klinken). En vooruit, om met een goed humeur te eindigen nog tien liedjes waarin gefloten wordt.